منشور ایكوموس استرالیا برای حفاظت از مكان‌های عمده فرهنگی

منشور بورا

مقدمه

با توجه به منشور بین‌المللی حفاظت و مرمت یادمان‌ها و محوطه‌ها (ونیز 1964)، و قطعنامه پنجمین مجمع عمومی ایكوموس (مسكو 1976)، منشور حاضر از سوی ایكوموس استرالیا به‌تصویب رسیده‌است.

تعاریف

ماده 1

بر اساس اهداف این منشور:

1. 1. (Place) – "مكان" به‌معنای محوطه، محدوده، بنا یا اثری دیگر، مجموعه بنا یا سایر آثار به همراه محتویات مربوطه و محیط اطراف آنها می‌باشد.

2. 1. (Cultural Significance) – "اعتبار فرهنگی" به معنای ارزش زیبایی‌شناختی، تاریخی، علمی یا اجتماعی برای تمامی نسل‌های گذشته، حال و یا آینده می‌باشد.

3. 1. (Fabric) – "بافت" به معنای تمامی مواد و مصالح فیزیكی یك "مكان" است.

4. 1. (Conservation) – "حفاظت" به‌معنای به‌كارگیری كلیه فرآیندهای مواظبت از یك "مكان" به‌منظور حفظ "اعتبار فرهنگی" آن است، كه "نگهداری" و احتمالا" بر اساس اوضاع و احوال "مراقبت"، "مرمّت"، "بازسازی" و "سازگاربخشی" را شامل می‌شود و عموماً تلفیقی از موارد فوق است.

5. 1. (Maintenance) - "نگهداری" به معنای مواظبت حمایتی دایمی "بافت"، محتویات و جایگاه قرارگیری یك "مكان" است، و باید آن را با "تعمیر" متمایز دانست. "تعمیر" مستلزم "مرمّت" و "بازسازی" است و بر همین اساس باید ملاحظه‌شود.

6. 1. (Preservation) - "مراقبت" به معنای "نگهداری” از "بافت" یك "مكان" به شكل فعلی خود و به تأخیر‌انداختن فساد و ویرانی آن است.

7. 1. (Restoration) - "مرمّت" به معنای بازگرداندن "بافت" موجود یك "مكان" به وضعیتی قبلی، از طریق برداشتن افزوده‌ها یا سرهم‌كردن اجزاء آن است، بدون آنكه مصالح جدید درسیمای بافت تظاهر داشته‌باشند.

8. 1. (Reconstruction) - "بازسازی" به معنای بازگردانی یك "مكان" به نزدیك‌ترین وضعیت شناخته شده آن است كه از طریق سیمای مصالح (كهنه یا نو) به‌كار گرفته‌شده در "بافت" قابل تشخیص باشد. این عمل را نباید با بازآفرینی یا با "بازسازی" فرضی، كه خارج از حوزه این منشور است، اشتباه كرد.

9. 1. (Adaption) – "انتظام‌بخشی" به معنای اصلاح یك "مكان" است به‌منظور بهره‌برداری‌های "سازگار" پیشنهادی.

10. 1. ((Compatible use – بهره‌برداری "سازگار" به‌معنای بهره‌برداریی است كه موجب هیچ نوع تغییری در "بافت" معتبر فرهنگی نشود و شامل دگرگونی‌هایی كه اساساً بازگشت پذیرند و یا دگرگونی‌هایی كه كمترین تأثیرها را دارند باشد.

 

 

 

 

اصول حفاظت

مادّه 2

هدف از "حفاظت"، بـرقراری یا بازیابی اعتبار فرهنگی یك "مكــان" است و از این رو باید تأمین‌كننده امنیت، نگهداری و آینده "مكان" باشد.

مادّه 3

شالوده "حفاظت"، ملاحظه و توجه به "بافت" موجود است و باید در بـرگــیرنده حداقل مداخله فیزیكی ممكن باشد. حفاظت نباید موجب تحریف شواهدی شود كه "بافت" یك مكان فراهم آورده‌است.

 

 

مادّه 4

در حفاظت از یك مكان باید از تمامی رشته‌هایی كه می‌توانند در بـررسی و حراست از آن نقش داشته‌باشند بهره گرفت. در این كار باید فنون سنتی به‌كارگرفته‌شوند، و البـته در بعضی شرایط خاص چنانچه بنیان علمی محكم و تجربه كافی برای این كار وجود داشته‌باشد می‌تـوان از فنون مدرن نیز بهره گرفت.

مادّه 5

در انجام حفاظت از یك مكان باید تمامی جنبه‌های معنی و اهمیت فرهنگی آن مدّ نظر قرارگیرد، بدون آنكه تأكیدی ناموجه بریكی ازاین جنبه هابه قیمت از دست رفتن سایر جنبه‌ها داشته باشیم.

 

مادّه 6

خط مشی متناسب برای حفاظت از یك مكان باید در وحله اول بــر اساس فهم معنای فـرهنگی و شرایط فیزیكی آن تعیین شود.

مادّه 7

خط مشی حفاظت، تعیین كننده هم ساز بودن یا نبودن كاربردها خواهد بود.

مادّه 8

حفاظت مستلزم نگهداری از موقعیت بصری متناسب مانند صورت، مقیاس، رنگ، بـافت و مصالـح است. هر نوع ساخت و ساز‌های جدید، تخریب یا تبدیل كه به‌طور جدی بـر چنین مـوقعیتی تأثیرگذارد و بنابراین بر درك و لذت از یك مكان تاثیرگذار باشد، نباید نادیده گرفته‌شود.

مادّه 9

یك بنا یا اثر باید در محل تاریخی خود باقی بماند. جابه‌جایی تمام یا بخشی از یك بنا یا اثر پذیرفته نیست، مگر آنكه‌این كار تنها راه اطمینان از بقای آن باشد.

مادّه 10

جابه‌جایی محتوای یك مكان كه شكل دهنده بخشی از بـرجستگی فــرهنگــی آن مكــان باشد پذیرفته نیست، مگر آنكه‌این كار تنها راه اطمینان از امنیت و حفظ آن بـاشد. محتـوای اینگــونه مكان‌ها در صورتی كه اوضاع و احوال اجازه دهد باید به محل اصلی خود بازگردانده‌شود.

 

 

 

فرآیندهای حفاظت

مراقبت

مادّه 11

مراقبت از اثر در جایی مناسب است كه وضعیت موجود بافت، به‌ خودی خود شاهد بـرجستگی فرهنگی خاصی محسوب شود، و یا در جایی كه به دلیل ناكــافی بودن شواهد مـوجـود، بــه كارگیری سایر فرآیندهای حفاظت عملی نیست.

مادّه 12

مراقبت به حمایت محدود می‌شود، نگهداری و در صورت لزوم، تثبیت بافت موجود، بدون آنكه مفهوم فرهنگی آن دچار تحریف شود.

 

 

مرمّت

مادّه 13

مرمّت اثـر تنها در صورتی مناسب است كــه شواهد كافی مربوط به وضعیت پیشین بافت آن موجود باشد و تنها در صورتی كــه بازگـرداندن بافت بــه آن وضعیت پیشین موجـب بـازیـافت برجستگی فرهنگی آن مكان شود.

مادّه 14

مرمّت باید جنبه‌های فرهنــگی قابل توجه یك مكــان را از نـو آشكار كند. مبنای آن تمامی شواهد فیزیكی، مستند و سایــر شواهد است و در نقطه‌ای كـه حدس و گمان آغاز می‌شود، پایان می‌یابد.

 

مادّه 15

مرمت، محدود به ســرهم بندی مجدد اجــزای جدا شده و یا برداشتن بخش‌های افزوده شده، منطبق با مادّه 16 است.

مادّه 16

تأثیرات تمامی دوره‌ها بر یك مكان باید محترم شمرده‌شوند. چنانچه مكـانی بافت مربوط به دوره‌های مختلف را در بر دارد، آشكار كردن بافت یك دوره به بهـای از دست دادن دوره‌ای دیگر، تنها در صورتی توجیه پذیر است كـه بافت برداشته شــده از اهمیت فرهنــگی كمتری نسبت به بافت برجای مانده برخوردار بوده‌باشد.

 

 

بازسازی

مادّه 17

بازسازی برای مكـانی شایسته‌است كه در اثـر آسیب و دگـرگـونی، نـاقص شده‌باشد و یا در صورتی كه‌این كــار برای بقای آن مكـان ضروری باشد و یا برجستگی فرهنگی مكان را در تمامیت آن بازگرداند.

مادّه 18

بازسازی، محدود به كــامل كــردن موجودیتی نقصان یافته‌است، و البته نباید تشكیل دهنده بخش اعظم بافت یك مكان باشد.

 

 

مادّه 19

بازسازی محدود به بازتولید بافت است، كه صورت آن از طــریق شواهد فیزیكی و/ یا مستند شناخته شده‌باشد. بازسازی باید بــه شكلی انجام شود كـه با بررسی دقیقی بتوان جدید بودن آن را تشخیص داد.

سازگاری

مادّه 20

سازگــاری در جایی پذیرفته‌است كه حفاظت از یك مكان به شكل دیگر ممكن نباشد، و نیز در صورتی كه‌این كار صدمه‌ای جدی به برجستگی فرهنگی یك مكان وارد نكند.

 

 

مادّه 21

سازگـاری باید محدود به تغییراتی باشد كــه لازمه كــاربرد جدید یك مكان است، و متناسب بودن آن منطبق با مواد 6 و 7 تعیین می‌شود.

مادّه 22

بافت‌های عمده فرهنگی كـه جابه‌جایی آنها در روند سازگاری اجتناب ناپذیر بوده‌است باید در جای مناسب نگهداری شوند تا بتوان آنها را در آینده به محل اصلی خود بازگرداند.

 

 

 

 

 

شیوه كار حفاظت

مادّه 23

انجام مطالعات حرفه‌ای راجع به شواهـد فیزیكی، مستند و سایر شواهد باید مقدم بر انجام كار حفاظت از یك مكان باشد. همچنین بایـد پیش از مداخله در یك مكان، بافت موجود آن ثبت شود.

مادّه 24

بررسی و مطالعه یك مكــان باید در صورت لـزوم از طریق مداخله در بافت و یا انجام كاوش ‌های باستان‌شناختی انجام پذیرد. تـا به‌ایــن ترتیب بتوان داده‌های لازم در تصمیم‌گیری راجع به حفاظت از یك مكان و/یا محفوظ داشتن شواهدی كه در معرض نابودی هستند و یا شواهدی كه به دلیل انجام كارهای ضروری برای حفاظت یـا سـایر اقــدامات اجتناب‌‌ناپـذیر، دسترسی به آنها ممكن نخواهد بود، گردآوری كرد. جستجو و بررسی یك مكــان به هر دلیل‌ دیگر، كه مستلزم مداخله فیزیكی باشد و نیـز مجموعه معـارف علمی را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد می‌توانـد مجاز شمرده‌شود مشروط به آنكــه منطبق با خط مشی حفاظــت آن مكان باشد.

مادّه 25

بیانیه‌ای مكتوب در مورد خط مشی حفاظت بـر اساس ضوابط حرفه‌ای باید تهیه‌شود كه در آن موضوعاتی مانند برجستگی فرهنگی، شرایط فیزیكی و روند پیشنهادی حفاظت بــه همراه شواهد توجیهی و پشتیبان، شامل عكس، طرح و تمامی نمونه‌های مناسب تعیین شده‌باشد.

 

 

مادّه 26

سازمان و افراد مسئول تصمیم‌گیری در مـورد خط مشی حفاظت و مسئولیت خـاص ناشی از اینگونه تصمیم باید مشخص شود.

مادّه 27

در تمام مراحل كـــار باید ریاست و سرپرستی حرفـه‌ای متناسبی وجود داشته‌باشد. همچنین شواهد جدید و تصمیم‌های تازه، به همان ترتیب كــه در مادّه 25 بالا آمده‌است، باید ثبت و نگهداری شوند.

 

 

مادّه 28

موارد ثبت شده بر اساس مــواّد 23، 25، 26 و 27 باید در آرشیوی دایمی نگهداری شوند و در دسترس عموم قرار گیرند.

مادّه 29

اقلام مـورد اشاره در مادّه 10 و مادّه 22 باید بر اساس ضوابط حرفه‌ای به صورت كاتالوگ در آیند و حفظ شوند.